Paragraaf B. Weerstandsvermogen en risicobeheersing

In het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) is voorgeschreven dat gemeenten een basisset van vijf financiële kengetallen opnemen in de programmabegroting en programmaverantwoording.
De kengetallen moeten het de gemeenteraad gemakkelijker maken om inzicht te krijgen in de financiële positie van de gemeente en ook het vergelijken met andere gemeenten gemakkelijker maken. De kengetallen drukken een verhouding uit die zichtbaar is op de balans en in de begroting.
Door het BBV is geen norm vastgesteld waarmee de uitkomsten van de vijf kengetallen vergeleken moeten worden. In de toelichting op de regeling is opgenomen dat deze beoordeling van de financiële positie is voorbehouden aan het horizontale controle- en verantwoordingsproces. Met andere woorden: gemeenten zijn zelf verantwoordelijk voor de interpretatie van hun financiële positie.
Een afzonderlijk kengetal moet altijd in relatie worden gezien en beoordeeld in samenhang met de andere kengetallen, omdat ze alleen gezamenlijk en in hun onderlinge verhouding een beeld geven van de financiële positie van een gemeente.
De hoogte van de schulden moet bijvoorbeeld in samenhang gezien worden met de hoogte van het eigen vermogen (ratio solvabiliteit) en de hoogte van de structurele baten (ratio structurele exploitatieruimte).  
De uitkomsten van de kengetallen zijn daarnaast ook van belang voor de provinciale toezichthouder om beter inzicht te krijgen in de financiële situatie en risicopositie van een gemeente.
In onderstaand overzicht zijn de kengetallen voor Venray opgenomen. Ter vergelijking zijn de signaleringswaarden opgenomen die de provincie Limburg hanteert. Deze signaleringswaarden zijn gebaseerd op het ‘Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader 2020’ gemeenten. Tevens zijn de landelijke gemiddelden opgenomen voor gemeenten met 35.000 – 45.000 inwoners. Deze percentages zijn afkomstig van de site ‘Data Financiën Decentrale Overheden’. Omdat de begrotingen 2023 – 2026 nog niet bekend zijn, is de jaarschijf 2023 uit de begroting 2022 – 2025 gehanteerd.

Netto schuldquote
Geeft inzicht in het niveau van de schulden van de gemeente ten opzichte van het totaal van de inkomsten (exclusief mutatie reserves). De hoogte van de inkomsten bepaalt namelijk in belangrijke mate hoeveel schulden een gemeente kan dragen. Een schuldquote tussen 0% en 100% wordt als gangbaar beschouwd. Voor een gemeente geldt als indicatie voor een zeer hoge schuld als de schuldquote boven de 130% uitkomt. Dus hoe lager het percentage hoe beter.
De netto schuldquote van Venray bevindt zich met 82% voor 2024 in categorie A van de signaleringswaarde van de provincie Limburg. Dit betekent het minst risicovolle risicoprofiel.
Meerjarig is een stijging van de schuldquote waarneembaar. Dit wordt (cijfermatig) veroorzaakt door de verwachte investeringen en het hiermee gepaard gaand aantrekken van financiering. Zie voor nadere toelichtingen op de voorgenomen investeringen de paragraaf Investeringen en majeure projecten.
Gemeenten in de grootteklasse 35.00 – 45.000 inwoners ramen gemiddeld een schuldquote van 70%. Let wel dit is gebaseerd op de jaarschijf 2024 uit de begrotingen 2023 - 2026. Zoals gezegd betreft dit een gemiddelde van gemeenten. Zonder een nader en diepgaand onderzoek (indien dit al mogelijk is) is het niet mogelijk hieraan conclusies te verbinden.
Terugkijkend naar de jaarrekeningen van voorgaande jaren is waar te nemen dat over het algemeen de ratio’s in de realisatie beter zijn dan in de begrotingen werd verwacht. Dit komt vooral de uitvoering van de investeringen in de realisatie achterblijft bij de ramingen en daarom ook geen financiering aangetrokken hoeft te worden.
In zijn algemeenheid hoeft een hoge netto schuldquote op zichzelf geen probleem te zijn. Of dat het geval is valt niet direct af te leiden uit de netto schuldquote zelf, maar hangt af van meerdere factoren. Zo kan een hoge schuld worden veroorzaakt doordat er leningen zijn afgesloten en die gelden vervolgens worden doorgeleend aan bijvoorbeeld woningbouwcorporaties die op hun beurt weer jaarlijks aflossen. In dat geval hoeft een hoge schuld geen probleem te zijn. Om inzicht te verkrijgen in hoeverre er sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven (netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen).
Netto schuldquote, gecorrigeerd met verstrekte leningen
In dit onderdeel worden de doorgeleende leningen in mindering gebracht op de totale leningen.
De netto schuldquote exclusief de doorgeleende leningen ligt vanzelfsprekend lager dan de eerder gepresenteerde netto schuldquote inclusief verstrekte leningen. De netto schuldquote exclusief de doorgeleende leningen bevind zich voor het jaar 2024 met 73% in de categorie A.
Solvabiliteit
Geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen (weerbaarheid). De solvabiliteitsratio is het eigen vermogen als percentage van het totale balanstotaal. Het eigen vermogen van een gemeente bestaat uit de reserves (zowel de algemene reserve als de bestemmingsreserves).
De solvabiliteitsratio van Venray bevindt zich voor het jaar 2024 op 27% en daarmee binnen de neutrale categorie volgens de signaleringswaarde van de provincie Limburg (cat. B: 20 - 50% neutraal) . Vanaf 2026 is een daling zichtbaar. Dit komt vooral omdat vanaf dat jaar een groot negatief begrotingsresultaat wordt verwacht. Het zogenaamde ‘ravijnjaar’ 2026. In 2026 is namelijk een sterke terugval in de baten gemeentefondsuitkering zichtbaar.   
Gemeenten in de grootteklasse 35.000 – 45.000 inwoners hebben gemiddeld een ratio van 34%. Zoals voorgaand opgemerkt is het zonder een nader en diepgaand onderzoek (indien dit al mogelijk is) niet mogelijk hieraan conclusies te verbinden.
Deze ratio dient in samenhang met de andere ratio’s beoordeeld te worden. Uit de voorgaande toelichtingen in deze paragraaf blijkt dat het weerstandsvermogen goed te noemen is.
Ook bij deze ratio zijn de ratio’s in de realisatie bij de betreffende jaarrekening beter dan verwacht bij de begrotingen.
Structurele exploitatieruimte
Dit kengetal geeft aan hoe groot de structurele vrije ruimte is om de structurele lasten te kunnen dragen. Daarnaast geeft dit kengetal ook aan of de gemeente in staat is structurele tegenvallers op te vangen, dan wel of er nog ruimte is voor nieuw beleid. Hoe hoger het kengetal hoe beter.
De structurele exploitatieruimte wordt bepaald door het saldo van de structurele baten en lasten en het saldo van de structurele onttrekkingen en toevoegingen aan reserves gedeeld door de totale baten en uitgedrukt in een percentage.
Voor het jaar 2024 wordt een ratio van 0% verwacht en is sprake van de categorie B neutrale risicocategorie (Cat. B: = 0% neutraal). Vanaf 2026 is zichtbaar dat sprake is van negatieve percentages. Dit komt omdat vanaf dat jaar een groot negatief begrotingsresultaat wordt verwacht. Het zogenaamde ‘ravijnjaar’ 2026. In 2026 is een sterke terugval in de structurele baten gemeentefondsuitkering zichtbaar.      
Grondexploitatie
Deze ratio geeft weer hoe de waarde van de grond (grondpositie) zich verhoudt tot de totale (geraamde) baten (exclusief mutatie reserves). Voor de berekening van dit kengetal worden de bouwgronden in exploitatie bij elkaar opgeteld en gedeeld door de totale (geraamde) baten.
Het kengetal grondexploitatie van Venray bevindt zich met 0% ruim in de minst risicovolle categorie van de signaleringswaarde van de provincie Limburg. De grondpositie vormt dan ook een zeer gering deel van de totale baten en is dan ook als goed te beschouwen.
Belastingcapaciteit
Geeft inzicht in hoe de belastingdruk in de gemeente Venray zich verhoudt ten opzichte van het landelijke gemiddelde. Uitgangspunt zijn de woonlasten meerpersoonshuishouden van het voorafgaande jaar.
Het kengetal belastingcapaciteit van Venray bevindt zich in 2024 met 89% in de minst risicovolle categorie van de signaleringswaarde van de provincie Limburg. Gebaseerd op deze ratio betekent dit dat Venray, indien geconfronteerd met grote financiële tegenvallers, theoretisch de ruimte heeft om ten opzichte van een landelijk gemiddelde de belastingen te verhogen.

Conclusie financiële kengetallen

Ten opzichte van de signaleringswaarde van de provincie Limburg (gemeenschappelijk toezichtkader) bevinden zich het merendeel van de ratio’s in de categorie A minst risicovol. Dit met uitzondering van de ratio solvabiliteit en de structurele exploitatieruimte. Uit de voorgaande toelichtingen in deze paragraaf blijkt dat er sprake is van een goed weerstandsvermogen. De weerstandsnorm bevindt zich in 2024 en alle opvolgende jaren ruim boven de 2.
Meerjarig gezien is een negatieve verwachte structurele exploitatieruimte zichtbaar en een daling  van de solvabiliteitsratio. Dit wordt vooral veroorzaakt door een afname van de gemeentefondsuitkering vanaf het jaar 2026 (ravijnjaar).